مخراج کاری چیست و به چه کاربردی دارد؟

حتما شما هم هنگام قدم زدن در بازار طلاروشان، زیورآلاتی با نگین‌ها و سنگ‌های قیمتی زیبا را پشت ویترین مغازه‌ها دیده‌اید. این محصولات و مصنوعات طلا با استفاده از روش و تکنیک مخراج کاری تولید می‌شوند که احتمالا اطلاعات زیادی راجع به آن ندارید. در این مقاله از طلاسی قصد داریم شما را با هنر جواهرنگاری آشنا کنیم. 

مخراج کاری چیست؟

به قرار دادن سنگ و نگین روی فلزهای گرانبها مانند طلا، نقره و‌... مخراج کاری گفته می‌شود. این عمل که با نام‌های مرصع کاری و جواهرنگاری نیز شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین بخش‌های ساخت زیورآلات است. 

به کسی که سنگ‌ها و نگین‌های مختلف را روی طلا نصب می‌کند، مخراج کار می‌گویند. این شخص باید از مهارت و دقت عمل بسیار زیادی برخوردار باشد تا بتواند محصولی با کیفیت و در عین حال زیبا و چشم‌نواز تولید کند.

روش‌های مخراج کاری

برای نصب سنگ‌های قیمتی روی طلا، از چسب یا دیگر مواد شیمیایی استفاده نمی‌شود. مخراج کار با هنر خود و با استفاده از روش‌های مختلف، این عمل را انجام می‌دهد. در واقع مخراج کار، فلزات گرانبها مانند طلا و نقره را به صورت پایه‌ای مناسب برای قرار گرفتن سنگ‌ها و نگین‌ها طراحی می‌کند. 

از مهم‌ترین روش‌های مخراج کاری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

مخراج کاری سنگ‌های ریز

از آنجایی که مخراج کاری امری ظریف محسوب می‌شود، باید اندازه سنگ و فلز نیز با روش جواهرنگاری متناسب باشد. از این رو برای مرصع کاری سنگ‌های ریز از روش‌های زیر استفاده می‌شود:

‌چنگی

در این روش از تعدادی چنگک برای اتصال نگین به فلز استفاده می‌شود. این چنگک‌ها به صورت تسمه‌ای، مفتولی، ناودانی، تنیسی، سولیتری و‌... هستند. تعداد چنگک‌های مورد استفاده برای مخراج کاری با توجه به نوع فلز و سنگ و اندازه و ابعاد آن‌ها مشخص می‌شود. 

‌کاسه‌ای

این روش مخراج کاری یکی از ساده‌ترین و رایج‌ترین روش‌ها در ساخت جواهرات و زیورآلات مختلف محسوب می‌شود. با استفاده از تکنیک کاسه‌ای، نگین‌ها و سنگ‌ها به گونه‌ای روی فلزات گرانبها نصب می‌شوند که هیچ آثاری از اتصال و نصب آن‌ها دیده نشود. مدل‌های مختلفی از روش کاسه‌ای برای مخراج کاری وجود دارد که مراحل نصب آن‌ها با یکدیگر تفاوت‌هایی دارد. از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به فیسقولی، نیشی و گونه‌ای اشاره کرد.

‌قلم خور

برای مخراج کاری زیورآلات و جواهرات بسیار ریز که کمتر از یک دهم قیراط هستند، از روش قلم خور استفاده می‌شود. قلم خور را می‌توان سخت‌ترین روش مرصع کاری دانست؛ زیرا دارای مراحل مختلفی است که مخراج کار باید با بالاترین دقت آن‌ها را انجام دهد. در این روش جواهرنگاری، استادکار باید سوراخ کاری، ایجاد گوارسه، جاسازی سنگ، قلم زنی، کشیدن گوارسه از سطح طلا و جاگذاری را به بهترین شکل ممکن انجام دهد. 

‌ریلی

در این روش، مخراج کار فلز گرانبهای پایه را به صورت دو دیوار ریلی طراحی می‌کند. سپس نگین یا همان سنگ قیمتی بین این دو دیوار فلزی نصب می‌شود. برای قرار گرفتن بهتر نگین روی فلز، باید روی دیواره‌ها دو شیار قرینه ایجاد شود. بدین ترتیب نگین به صورت ریلی جاگذاری می‌شود و اتصال محکمی با فلز پیدا می‌کند. 

مخراج کاری سنگ‌های درشت

اگر سنگ‌های قیمتی اندازه درشتی داشته باشند، از روش‌های زیر برای مرصع کاری و نصب آن‌ها روی طلا و دیگر فلزات گرانبها استفاده می‌شود:

‌چنگی

این روش مشابه با روش چنگی مخراج کاری سنگ‌های ریز است که بالاتر مفصل به توضیح آن پرداختیم. 

‌دیواره‌ای

روش دیواره‌ای یکی از قدیمی‌ترین روش‌های نصب سنگ‌ها و نگین‌های قیمتی روی طلا و نقره است. در این روش یک نوار بسیار نازک را به عنوان پایه، دور سنگ لحیم کاری می‌کنند. این عمل باعث اتصال سنگ به فلز می‌شود. درواقع می‌توان گفت در روش دیواره‌ای، مابین سنگ و پایه فلز که فضای خالی وجود دارد را با نواری نازک پر می‌کنند. به گونه‌ای که دور گوهر یک دیواره نازک تشکیل شده که می‌تواند به پایه متصل شود.

انواع پایه‌ها در مخراج کاری

یکی از اصلی‌ترین دلایل زیبایی جواهرات و زیورآلات، نحوه قرار گرفتن سنگ‌ها و نگین‌ها روی فلزات گرانبها‌‌ست. هرچقدر سنگ‌ها با ظرافت و دقت بیشتری روی طلا و فلزات دیگر نصب شوند، محصول تولید شده کیفیت بالاتر و زیبایی و جذابیت بیشتری دارد. 

از روش‌های مختلفی برای سوار کردن نگین‌ها روی طلا استفاده می‌شود. درواقع پایه‌های مختلفی برای اتصال سنگ‌ها و گوهرها در مخراج کاری طراحی و ساخته می‌شود. تنوع پایه‌های مرصع کاری زیاد است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان موارد زیر را نام برد:

‌پایه چنگه‌ای

برای انگشترهای تک نگین از پایه چنگه‌ای استفاده می‌شود. زیرا تمرکز بیشتری روی نگین صورت گرفته و زیبایی محصول بیشتر به چشم می‌آید. با اینکه فلز در حاشیه قرار گرفته تا نگین بیشتر جلوه کند، اما میزان آن در امنیت نگین تاثیر زیادی دارد. معمولا برای استحکام بهتر نگین روی طلا، از پایه چنگه ای اشتراکی یا پایه چنگه‌ای V شکل استفاده می‌کنند.

‌پایه بالرین

از دیگر پایه‌های مخراج کاری می‌توان به پایه بالرین اشاره کرد. از آنجایی که نوع چیدمان سنگ روی فلز شبیه دامن رقصنده‌های بالرین است، این نوع پایه به این نام شهرت یافته است. در این روش نگین‌های مخروطی شکل، حول یک مرکز فرضی روی پایه فلزی چیده می‌شوند. 

‌پایه کانالی

برای نگین‌ها و سنگ‌های قیمتی که دارای تراش گرد هستند، از پایه کانالی استفاده می‌شود. بدین ترتیب لبه‌های گوهر در معرض آسیب دیدگی قرار نمی‌گیرند و ساییده نمی‌شوند. معمولا این نوع پایه برای سنگ‌های بسیار قیمتی مانند الماس مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

‌پایه دیواره‌ای

یکی دیگر از پایه‌های مخراج کاری، پایه دیواره‌ای است. در این پایه که از نامش پیداست، فلز پایه که می‌تواند طلا یا نقره باشد، به صورت دیواره‌ای برای احاطه کردن نگین طراحی و ساخته می‌شود. این دیواره دور تا دور نگین را احاطه کرده و به خوبی به آن متصل شده و از آن محافظت می‌کند. 

‌پایه سنگفرشی

برای نصب سنگ‌های ریز روی فلزات گرانبها از پایه سنگفرشی استفاده می‌شود. تولید زیورآلات و جواهرات با نگین‌های بسیار ریز، زحمت زیادی می‌طلبد و نیاز به دقت و مهارت بالایی دارد. همچنین استحکام پایه و نگین از اهمیت زیادی برخوردار است. بدین ترتیب در این پایه، نگین‌های ریز که به صورت هم اندازه تراش خورده‌اند، به شکل موزاییکی در کنار یکدیگر با نظم هندسی خاصی چیده می‌شوند. 

‌پایه خوشه‌ای

یکی از زیباترین و خاص‌ترین انواع پایه مخراج کاری، پایه خوشه‌ای است. از این نوع پایه برای تولید محصولات منحصربه‌فرد و فانتزی استفاده می‌شود. در این روش تعدادی از نگین‌ها و سنگ‌های قیمتی ریز را به صورت یک طرح زیبا مانند طرح گل در کنار هم روی فلز پایه که می‌تواند طلا یا نقره و‌... باشد، قرار می‌دهند. معمولا در این پایه که طراحی منحصربه‌فردی دارد، نگین‌ها با فاصله‌های مشخص و چند سطح اختلاف ارتفاع نصب می‌شوند. 

‌پایه تراز

در این نوع پایه که مخراج کاری آن جزو ساده‌ترین روش‌ها محسوب می‌شود، سطح نگین با سطح پایه فلزی یکسان است. درواقع در جواهراتی که با پایه تراز ساخته می‌شوند، فقط قسمتی از سطح خارجی نگین در معرض دید قرار دارد. 

‌پایه مهره‌ای

در این پایه نگین‌ها با کمی فاصله از یکدیگر قرار می‌گیرند. معمولا نگین‌ها بزرگ و برجسته بوده و محصول تولید شده زیبایی خاصی دارد. مخراج کار می‌تواند با تغییر در اندازه و نوع نگین‌ها و همچنین تغییر در اندازه پایه، مدل‌های متنوعی از زیورآلات را تولید کند.

مراحل انجام مخراج کاری

ابتدا باید جواهر یا سنگ برای قرار گرفتن بر روی بدنه آماده شوند. برای انجام آن باید:

۱. اندازه جوهر تغییر کند تا تراز شود.

۲. بدنه جواهر یا سنگ باید صیق و میزکاری شود.

اکنون نوبت آن است که سنگ را بر روی بدنه قرار دهیم. اما قبل از آن باید اقدامات نهایی زیر انجام شود.

۳. به کمک ابزار مخراج کاری محل قرار گیری سنگ را آماده کنید.

۴. قرار دادن پایه روی جواهر و مخراج کاری

۵. صیقل کاری نهایی و در صورت نیاز آبکاری

در نهایت، زیورآلات جواهرنشان شده آماده فروش می‌شوند. زیورالات مزین شده به سنگ‌های قیمتی و جواهرات بسیار شیک و جذاب هستند اما به هنگام فروش، وزن سنگ و جواهر را از وزن طلا کم می‌کنند. بنابراین، اگر هدف شما سرمایه‌گذاری در طلا است، توصیه می‌‌کنیم خرید طلای آب شده و بدون اجرت را در نظر بگیرید.

سخن پایانی

مخراج کاری هنری است که منجر به تولید زیورآلات و جواهرات بی نظیر و زیبا می‌شود. در این مطلب سعی کردیم به بهترین شکل ممکن به معرفی جواهرنگاری بپردازیم. امیدواریم نکات گفته شده مفید واقع شوند. برای خرید و فروش انلاین طلا با هر میزان مبلغ و حفظ ارزش دارایی‌هایتان می‌توانید از وب سایت طلاسی، طلا بخرید دارایی‌های شما در طلاسی به صورت کاملا امن و بیمه شده در خزانه طلاسی نگهداری می‌شود و هر زمان که تمایل داشتید می‌توانید دارایی‌هایتان را به صورت طلای فیزیکی تحویل بگیرید.

علاوه بر این، اپلیکیشن خرید و فروش طلای طلاسی یک بستر امن و راحت برای انجام معاملات آنلاین طلای شما‌ست. همچنین، شما می‌توانید با وارد کردن اطلاعات طلای خود، قیمت آنلاین خرید طلا را از طریق اپلیکیشن محاسبه کنید.